KŌANS
Bernard: "Have you ever questioned the nature of your reality, Dolores?"
Dolores: "I am in a dream."
(Westworld)
Een korte geschiedenis
De hoogontwikkelde bureaucratie van het oude China heeft gezorgd voor een gedetailleerde overlevering van voorvallen en dialogen van zenmeesters, over een periode van zo'n 500 jaar (+/-500 - 1000 na Chr.). Latere (Japanse) meesters hebben uit die overlevering een precieze selectie gemaakt, van voorvallen en interacties, die het kloppende hart van zen onderricht zijn gaan vormen. Dat zijn de kōans (letterlijk: 'publieke gevallen'), "de krachtigste middelen die de verlichting heeft voortgebracht", in de woorden van Thomas Hoover. Ze zijn op het eerste gezicht vaak nietszeggend, en dat is geen toeval: ze bieden passage tussen het noembare en het onnoembare, tussen verstandelijk en intuïtief begrip. "Zoals één enkele lamp duizend jaar duisternis kan verdrijven, zo vernietigt één flits van wijsheid tienduizend jaar onwetendheid", zei Hui-Neng (638- 713), de befaamde Zesde Patriach van de Tsj'an (Zen). De 'directe weg'.
Hieronder een selectie van vijf kōans, bij wijze van voorbeeld.
(vertaling van MediZijnMan, uit diverse Engelse vertalingen)
Zen van de vingertop
Opgelet!
Telkens wanneer hem werd gevraagd naar zijn leer, stak meester Gutei alleen zijn vinger op.
~
Alledaagsheid is de Weg
Opgelet!
"Wat is de Weg?", vroeg de jonge monnik Joshu.
"Alledaagsheid is de Weg," antwoordde Nansen.
"Moet ik deze nastreven?" vroeg Joshu.
"Als je deze nastreeft, dan ga je er tegen in," antwoordde Nansen.
Joshu: "Hoe kan ik weten dat ik de Weg gevonden heb, als ik deze niet nastreef?"
Nansen: "De Weg is geen kwestie van kennen of niet kennen. Hij is zo open en onbegrensd als de wijde hemel."
"Hoe kunnen we daarover spreken in termen van juist of onjuist?"
Hierop kwam Joshu tot ogenblikkelijke realisatie.
~
Banzan bij de slager
Jarenlang beoefende Banzan zonder direct inzicht te ervaren, totdat hij op een dag boodschappen aan het doen was en een slagerij binnenliep.
Opgelet!
Banzan liep een slagerij binnen.
Terwijl hij op zijn beurt aan het wachten was ving hij het gesprek op tussen de slager en een klant.
"Geef me je beste stuk vlees", zei de klant.
De slager legde zijn mes neer en vouwde zijn handen.
"Alles in mijn winkel is het beste", antwoordde hij. "Wijs me een stuk vlees aan dat niet het beste is."
Hierop kwam Banzan tot directe realisatie.
Was je rijstkom
Opgelet!
Een rondtrekkende monnik verzocht Joshu, inmiddels (groot)meester, om onderricht.
Joshu vroeg hem: "heb je je rijstmaal al genuttigd?"
De monnik antwoordde: "Ja, dat heb ik."
Joshu: “Was dan je rijstkom.”
Hierop realiseerde de monnik zich zijn ware aard.
De hele wereld is MediZijn
Opgelet!
Ziekte en medicijn corresponderen.
De hele wereld is medicijn.
Wat ben ik?
— Yunmen (862-949 n. Chr.)
